BAŞ PARMAK ÇEKİŞİNİN PEK BAHSEDİLMEYEN ÖNEMLİ BİR ÖZELLİĞİ VE OSMANLI YAYI SİMETRİSİ

 

Makaralı yay tetik makenizması

Baş parmak çekişinin üç parmağa nazaran avantajı,ok hızına olan müspet etkisiyle ve özellikle kısa yayların kullanımında kirişin yaptığı dar açıya mükemmel uyumuyla günümüzün makaralı yay tetik makenizmalarına ne kadar çok benziyor değilmi?..

Aslında başparmak çekişinin çok önemli bir vazifesi daha vardır ki pek bahsedilmez.Öyle bir özelliktirki günümüzde kullanılan yaygın kiriş çekiş yöntemlerinde bile bunu göremezsiniz.Yukarıdaki modern tetik makenizmasında dahi bu özellik bulunmaz.Peki nedir bu müthiş özellik ?..,

                                              ''Baş parmak çekişinin ok sabitleme özelliği''

Evet,başparmak çekiş yöntemi dışında hiç bir kiriş çekiş yöntemi oku yerine sabitlemez.Ok başparmakla kabza arasında bir türlü yerini bulamaz,can çekişir durur.Üç parmak çekişi yapan bir okçu mümkün olduğunca kabzayı titretmemeye çalışırki ok kabza ve elden aşağı düşmesin.Bu öyle bir derttirki okçu hareketli olması gerektiğinde ok düşmesin diye yayını yana yatırır,başkada bir çaresi yoktur.Bunu bir çok filmde yada vidyolarda görebilirsiniz.

Peki başparmak çekişinde ok nasıl sabitlenir?..,tabiki işaret parmağı baskısıyla..

Başparmak kirişi yüklenirken diğer taraftanda işaret parmağıyla ok gövdesine kontrollü bir baskı uygulanır.

Bütün kontrol sizdedir artık,kabzadan aşağı kayan bir oku çok rahat bir şekilde tekrar yerine alabilirsiniz.Artık bu durum sizin için kabus olmaktan çıkmıştır ve en önemlisi,yayı yana yatırma ihtiyacı kalmamıştır.

İşaret Parmağı Etkisi

Yukarıda gördüğünüz poziyon,başparmak çekiş yönteminin oku aşağı düşürmeden yapılabilecek en basit yerçekimine direnme hareketidir.Bu en basit hareketi bile 3 parmak çekişinde hile karıştırmadan(Ok gezini sıkıştırmak gibi.Bu hareket atışınızı anında bozacağı için 3 parmak çekişinde gez sıkıştırmaktan bilhassa kaçınılır) yapabilmek çok zordur.Üstelik bu hileyi yapsanız bile yayı yere tamamen paralel hale getirdiğinizde 3 parmak çekişinde ok yerçekimine yenik düşer.(Hele birde ağır savaş temrenleri varsa?..) .Başparmak çekişi içinse bu pozisyon çocuk oyuncağıdır.

Başparmak tutuşunun bu mükemmel özelliği,bırakın savaş ortamındaki yayın rahat kullanımını,özellikle Atlı Okçuluk için çok önemlidir,yay yanında 3 parmakla başına buyruk davranan ok başparmak tutuşuyla adeta vücudunuzun bir parçası haline gelir.

Başparmak çekişinin bir güzel faydası daha vardır ki Osmanlı yayının simetrik yapılmasını sağlar,atıcıya rahatlık verir.Kirişi çeken başparmak 3 parmağa nazaran yay merkezine daha yakındır ve böylece üst sal daha hafifleyeceği ve başparmakta üst saldan 3 parmağa nazaran daha az kuvvet hissedileceği için alt salın daha kuvvetli yapılıp asimetri yaratılmasına gerek kalmaz.

Baş parmağın yay merkezine olan yakınlığına dikkat edin.

Oysa birde 3 parmak çekişine bir bakın.En fazla yük işaret parmağına düşer ve en fazla bu parmak üst salı yüklenir.

İşaret parmağının konumunu başparmağınkiyle kıyaslayın.

Osmanlı yaylarını emsalsiz bir silah haline dönüştüren kemangerlerin,yay kanatlarını-sallarını neden batının aksine eşit yapmayı(simetrik) tercih ettiklerini sanırım bu durum layıkıyla açıklar.Aslında bir yay için en ideal ve faydalı kullanım şekli,kabza ve kirişe tam merkezden kuvvet uygulamaktır.Zaten arbalet-kundaklı yayın isabet kararlığındaki püf noktalarından biriside budur.

Her şey çok mükemmeldir;yay tam ortadan gerilirken kiriş tam ortadan çekilir.Ok kirişin tam ortasına konur ve tetik makenizmasının hep aynı noktadan hatasızca bıraktığı ok çok daha iyi isabet oranına ulaşılır.Fakat her güzelin bir kusuru olabileceği gibi,bu yayında tek kusuru düşük atış oranıdır.

Aslında bizler kundaklı yayın mekanik bırakış kusursuzluğuna ulaşmaya çalışır,hep onu taklit etmeye çalışırız.İnsan vücuduysa et,kemik vs. den oluşan stabil olmayan,jölemsi kundak durumundadır.(Olaya birde yay gözüyle bakarsanız malesef durum budur :)

Kiriş bırakış hatalarına ilaveten,kiriş tutan parmaklar kirişi kabzadaki yumruğun varlığı sebebiyle tam ortadan değilde biraz yukarıdan kavrar.Bu şekilde kiriş çekildiğinde ise,sallar eşit çalışmaz ve üst sal daha fazla eğilerek asimetriye sebep olunur.

Üç parmak çekiş yöntemini kullanan bütün yay üreticileri bunu öyle benimsemişlerdirki ne yazıkki ürettikleri tüm Türk yaylarında dahi bu asimetriyi uygulama dalgınlığına düşmüşlerdir.

Oysa başparmak çekişinde kiriş kuvveti zihgirinde yardımıyla tek noktadan algılanır ve yay merkezine yakınlığından dolayıda üst saldan pek rahatsızlık hissedilmez.Kemangerde asimetriye ihtiyaç duymaz,işte aradaki farkda budur.

Üç parmak çekiş metodunu kullanan günümüz modern yay üreticileride bu asimetriyi kullanırlar fakat içlerinden,Hoyt firmasının bir yay el kitabında limbler(sal) arasında bir kuvvet farkı olmamasını  tavsiye etmesi çok ilginç ve düşündürücüdür.

Yay asimetrisinin aslında önemli bir yan etkisi daha vardır,Vibrasyon yada El Şoku.Kabzadan ortalanan her iki salda kuvvetler eşit olmadıkça,farklı sal kuvvetlerinden dolayı farklı kuvvette titreşimler oluşur ve salınım sönümlenemez,el şoku oluşur.Buda kabzayı kaosa sürükler,rahatsız eder.

Peki bunca olumsuz etkilerine rağmen başparmak çekişi kullanılan bir yayda Asimetri istenirmi?..,hayır.

Bu olumsuzluk biliniyor ve simetrik yapılan yay icap ederse ters çevirilerek kullanılabiliyordu.Bunu yapmakla aynı zamanda da yayın ömrüde bir anlamda iki katına çıkarılmış,uzatılmış oluyordu.Çok akıllıca değil mi?.

Bu durumu sayın Ünsal Yücel de Türk Okçıluğu kitabında kaleme almıştır ve bahsettiği gibi yayın vaktinden evvel elden çıkması,harap olması meselesi vardır ve buna değinir.(Sayfa 262)

Kitabında müzedeki yay incelemeleri sırasında,kabzanın alt-üst,her iki tarafından da tir geçimleri aşınmış yaylara rastlamış olması,Osmanlı yaylarının iki taraflı da kullanıbildiğini vurgulamasıyla beraber yukarıda bahsettiğim sebeplerden dolayı benimde kendisiyle aynı fikirde olmamız çok güzel bir görüş birliği oluşturmaktadır.

Sevgi ve saygılarımla,

Mehmet Gölhan