Deri-Boynuz-Fildişi-Metal-Taş Zihgirler...,çok güzel,ama neden?

 

Osmanlı-Türk Zihgir Replikaları(Boşluk ayarlı)

Zihgir,şast vs.gibi ve daha bir çok isme sahip olan,en basit ve anlaşılır şekilde okçu yüzüğü de denen bu geleneksel okçuluk yardımcı ekipmanın bilindiği gibi en önemli görevi kiriş çeken baş parmağı baskıdan korumaktır.Bunu,kirişin küçücük bir alana uyguladığı büyük kuvveti zihgirin sahip olduğu alana yayarak yapar.Kısaca amaç baskıyı tek bir noktaya değil geniş bir alana yaymak.

Kirişteki basınç parmaklar için öyle yüksektirki 3 parmak çekişi yapanlar bile çok kısa zamanda bu kuvvetin etkisi altında ezilir ve bu iş bir ızdıraba dönüşür.Deriden yapılmış ellik-eldiven-parmaklık gibi koruyucular 3 parmak çekişinin kurtuluş noktası olur.

Başparmak çekişi içinde durum farklı değildir.Bu amaçla zihgir tasarlanmış ve yapımında Deri-boynuz-fildişi-balık dişi-metaller ve hatta kıymetli taşlar bile kullanılmıştır.Bunların içinden deri ve boynuz içlerinde işlenmesi en kolay olan materyallerdir fakat bu iş için metalleri ve hatta çok zor işlenebilen taşları kullanmak acep nedendir? ...,hiç düşündünüz mü?
Muhakkak ki açıklamalardan birisi işin süs-gösteriş tarafı olacaktır fakat günümüzde dahi silahın işlevselliğine zarar veren,en gerekli anda sizi yarı yolda bırakabilecek bir aksesuar kesinlikle daha tasarım aşamasında bile onay alamaz.
Bir düşünsenize,pirinçten yapılan fişek kovanları yerine çelikten yada namludaki fişek yatağından daha sert bir  malzemeden yapılmış fişek kovanı kullanıyorsunuz?.Bunları yaparsak ortada ne namlu kalır ne de silah.Amaç gerektiğinde silahı düşmana karşı daha uzun ömürlü kullanabilmek ve uzun zaman kullanılabilirliğini korumak değil midir?(At-Avrat-Silah :)
Şimdi,ok atan bir okçunun deri-boynuz vs.gibi malzemeler yerine yapımında metal-taş gibi malzemeleri tercih etmesindeki neden ve mantık nedir?Sert malzemelerden yapılmış bu zihgirler yay kirişini kısa bir sürede aşındırmayacakmıdır?
Boynuz zihgirler dahi yay kirişi sarımlarını zamanla aşındırmakta ve koparmaktadır.Çünki kiriş malzemesinden çok daha serttir.Okçuluk faliyetlerim sırasında en çok kiriş aşındıranları hep metal zihgir kullananlar olarak görmüşümdür,yaşamışımdır.
Sebebi oldukça basit aslında ,'her zaman için sert olan bir malzeme,yumuşak olanı aşındırır'.

Buraya kadar yazımı okuma sabrını göstermiş olanlar belki metal yada taş zihgir kullanmayı kötülediğimi zannedeceklerdir fakat amacım kesinlikle bu değil.Niyetim sert zihgir malzemelerinin sadece süs maksadıyla kullanılmadıklarını,belli bir amaca yönelik ele alındıklarını göstermek.

Zihgir kullanmak 3 parmak tekniğine göre ok çıkış hızı bakımından daha avantajlıdır.Çünkü bir zihgir günümüz makaralı yaylarının kullandığı tetik mekanizmalarının sahip olduğu avantaja benzer bir lükse sahiptir.Üstelik kısa yayların kirişleri tam çekiş pozisyonunda daha kapalı bir açı yapar ve zihgir bu açıya 3 parmaktan daha kusursuz bir uyum sağlar.

Peki,zihgirler arasında verim farkı varmıdır?Deri aslında parmağa en iyi uyumu sağlayan,parmak terini rahatlıkla absorbe edebilen,kullanım sırasında parmağın şeklini alabilen mükemmel bir zihgir malzemesi olmasına  rağmen neden yerini dahada katı zihgirlere bırakmıştır?

Çünkü sebep katı zihgirlerin deri zihgirlere nazaran kiriş bırakma hızı olarak daha avantajlı olmaları.Buda tabiki okun yaydan daha hızlı çıkmasına neden oluyor.Daha uzun mesafe,daha etkili ve öldürücü ok ve belkide seçilen zihgir malzemesine göre daha iyi bir MENZİL belkide bir DARP !

Evet,zihgirlerin yapımında yumuşak malzemelerden daha katı ve hatta metal ve taş malzemeleri kullanılmasındaki amaç okun deliciliğini ve menzilini arttırmaktan başka bir şey olamaz.
Yani zihgirsiz başparmakla yapılan atış deri bir zihgirle yapılan atıştan daha yavaş olacaktır.Deri bir zihgir ise zincirleme olarak boynuz-fildişi vs.gibi malzemeye yenilecektir.Aynı mantığa göre,bu yarışta metal ve taş zihgirler bu yarışta galip gelecektir,madalyayı alacaktır.

Peki ben neden yayımın kirişine zarar veren,yayımı devre dışı bırakabilecek bir malzemeyi kullanayım ki?
Bir Menzil alma hevesi yada düşman zırhını daha rahat delebilme olasılığı(ki bu hayati bir önemde arz ediyor) bir okçuyu daha sert Zihgir kullanma tercihine götürebilir.

Kısacası,sert zihgirleri ancak ve ancak DARB yada MENZİL atışı yapacaksam kullanırım ve kirişimin ömrünün kısalmasını-kopmasını ancak o zaman göze alabilirim.
Belkide ordunun belli bir kesimi yanlarında bu çetin ceviz zırhlara karşı bu tarz sert zihgirleri de  bulunduruyorlardı.
O an için elinizde o zırhı delebilecek en hızlı ve güçlü yayın yanısıra,en iyi ok ve oku en hızlı salabilecek zihgirde bulunmuş oluyordu.Böylece bu iş için en ideal ekipman tamamlanıyordu.

Bazı savaş raporlarında Türklerin,üzerlerinde en iyi kalitede zırh kuşanmış düşman askerlerini bile rahatlıkla öldürebilmelerinden şaşkınlıkla ve hayretle bahsedilmesi,bu işin nasıl yapıldığını yada bu işin sırrını bilmediklerini göstermektedir.

Aslında bu konu da bir Kronograf Hız Ölçüm cihazıyla çıplak başparmaktan başlanarak,sırasıyla deri-boynuz ve sonunda metal ve taş zihgirlere geçilerek hız ölçümleri yapılabilir.Sonuç olarakta zihgir sertlik derecelerine göre atış hızları orantılı olarak artacaktır.(Merak etmeyin,elimde bir Kronograf cihazı olsaydı bu yazı yerine rakamları görürdünüz :)


Sevgi ve saygılarımla,
Mehmet Gölhan