 |
| Meremmet Etme İşleminde Yapıştırma Biçimi |
Söz konusu ok tamiri olunca ortaya aynı amaca hizmet eden iki yöntem çıkar; 'meremmet etmek ' ve 'ok ayaklamak'.
Her ikiside tamirat-onarım olarak algılansada aslında ok ayaklama işlemi anlamsal olarak hem tamirat hemde yeni bir ok yapımında daha ilk başta ok ayağının sert bir ağaç(Bakkam)'dan yapılması gibi daha zengin bir ifade içerir.
Bilindiği gibi ok ayağı okun temrene yakın olan,göbek ve baldırdan sonraki kısmana deniyor.Genelde hedef ve menzil oklarının hedefe ve zemine temasında en çok bu bölge zarar görür.
Hasar görmüş bir ahşap ok için yapım süresiyle harcanan emek ve maliyet düşünüldüğünde verilebilecek en doğru karar onarım.,yani meremmet dir.
Osmanlılarda zarar gören,aynı zamanda pahalı olan,günümüzün zengin imkanlarına nazaran tamamiyle el yapımı olan bu okları çöpe atmak yerine tamir yoluna gitmiş,hatta diğer ok çeşitlerine nazaran daha ince ayaklı olan menzil oklarının ayak bölgelerini daha ilk başta koruma maksadıyla bakkam denen sert ahşapla ayaklamayı tercih etmişlerdir.
Defalarca kırılsada,aynı oku tekrar tekrar meremmet etmekten kaçınılmamıştır çünkü onarılan her ok neredeyse yenisinden daha sağlam olurdu.Topkapı Sarayı kolleksiyonunda 4 defa meremmet edilmiş oklar dahi mevcuttur,Ünsal Yücel/Türk okçuluğu.
Okunuzu uzun bir süre kullanmayı amaçlarsınız...,bunu bazende başarırsınız fakat günümüz imkanlarının sağladığı hazır şaft,plastik gez ve makine imalatı hazır temrenlere rağmen bir ok eğer onarılabilecek gibiyse onarıyorum çünkü bir miktar ahşap şaft,tüyler,gez ve harcanan emek buna değer;nede olsa,
''Ok atan altın atar ''
Menzil oklarının genel adıyla,pişrev oklarına uygulanan bu 'ok ayaklama' işleminde bakkam ayağın yapıştırılmasında kendine has bir ' V 'şeklinde yapıştırma yapısı-konstrüksiyonu' uygulanır.
İlk başta akla hemen 'Ok şaftını bu şekilde kesmek ve alıştırmak çok zor,ben diğerini uygulayamazmıyım?' şeklinde bir soru gelebilir.
Evet,yapımı belki biraz daha zor olabilir ama meremmetin aksine bu yapı bakkam ayaklı pişrev okunun mükemmel bir şekilde balanslanmasınıda sağlar.
 |
| Bir Okun Ayaklanmasında Yapıştırma Biçimi |
Yani meremmet etme yöntemiyle bir pişrev okuna bakkamdan yada daha sert ve yoğun bir ağaçtan ayak yapmaya kalkarsanız eğer..., işte o zaman okunuzda otomobil lastiklerindekine benzer bir balans bozukluğu oluşur.
Üstteki okta bakkam ayaklı Pişrev oklarında kullanılan bağlantı türünün balans mükemmelliğini,alttaki okta ise 'meremmet' metoduyla,farklı ahşap bağlantısında yada aynı cins ağaçta bile farklı ahşap yoğunluğuyla oluşan balans bozukluğunu görüyoruz.
 |
| Meremmetli (alttaki) ve Ayaklanmış(üstteki) Oklarda Balans Durumları |
Eğer bir okta mükemmellikten bahsediliyorsa;meremmet metoduyla kusursuzluk sağlanamaz,mükemmellik ancak pişrev oklarına uygulanan 'ok ayaklama' yöntemiyle sağlanabilir.
Ancak,onarım parçalarındaki bu kesitin sağlanması daha çok işçilik ve ustalık gerektirmektedir.Bununla beraber,belki zaman kazancından dolayı meremmet yöntemi bir tercih sebebi olabilir fakat o zaman oktaki balans bozukluğunu ve sonuçlarınıda kabul edeceksiniz demektir :)
Bakkam ağacı ayaklar özellikle şem endam menzil oklarında her zaman tercih edilen bir ağaç türü olmuş çünkü 2,5mm.relere kadar inen çam ayağın zemin temasında pek şansı olamazdı.
Mustafa Kani beyin bu konuda 'Vaktiyle bütün menzil okları bakkam ayaklı yapılırdı' ve şem endama göre daha kalınca ayaklı olan 'Tarz-ı has' menzil okları dahi vaktinde bakkam ağaçla ayaklanmıştır.' şeklinde izahatları vardır.
Bakkam ayağın bu çarpma şiddetine mukavemet özelliğinin yanında kesinlikle es geçemeyeceğimiz bir özelliği daha vardırki;oda okların mizanı-dengesi ile alakalıdır.
Bir şem endam ok yapmaya kalkıştığınızda okun ayak kısmını 2,5mm.lere inceltmeye çalışırken ağırlık merkezinin yeleklere doğru kaydığını fark edersiniz.Bu seferde ağırlık farkını kaldırmak için gezlere kadar şaftı inceltmeye çalışır,öyle uğraşır durursunuz.
İşte çam ağacına göre daha ağır ve yoğun olan bakkam(ben kayın kullanıyorum)ayak sayesinde okunuzu şem endam ile Tarz-ı has arasında fazla bocalamadan dengeyi korur,böylece tariflere uyan(Bir tarz-ı has okun aksine şem endam okta ağırlık merkezi şaft ortasından ~2 parmak geze doğru kaymış haldedir.) mizanlı bir şem endam'a daha kolay kavuşursunuz.
Aslında sert bir ağacı daha yumuşak ağaca eklemek tamamiyle etkin bir ahşap şaftı koruma çözümüdür.Bu çözüm taş devri kültürlerinden amerikan yerlilerine kadar bir çok uygarlığı içine alır.
Ayaklanmış oklar İngilizler tarafındanda hararetle kullanılmış mesela, 'İngiliz stili ayaklanmış şaft' olarak adlandırıldığı gibi ' Bir okçuya hitap edebilecek,amaca yönelik dünyadaki en iyi ok' diyebilmişlerdir.
İngilizlerinde kullandıkları bu ayaklama yöntemi bir onarımın aksine Osmanlı pişrev okları gibi yeni bir ok için sert ağaçlardan ayak yapımı şeklindedir.
Bu oklar 19 ve 20. yy.larda öylesine popüler olmuşki bu döneme 'okçuluğun altın çağı' denmiş.Bu akım sonra Amerikayada sıçramış,hatta o zamanların ünlü okçuluk dergisi 'Harper's magazine' adlı dergide ayaklanmuş bir okun çok daha sağlam ve ağırlık merkezindeki kaymayla uçuş karakteristiğini iyileştirerek oka değer kattığından bahsedilmiş.
Ayaklanmış oklar ahşap okların popülerliği sürece gerçekten zirvede olmuş fakat 2.dünya savaşı sonrasında gelişen teknoloji ile birlikte ortaya çıkan silindirik fabrikasyon ahşap şaftlarda dahil alimünyum,fiberglas-karbon şaftlar sonrasında bu büyü ne yazıkki bozulmuştur.
Her ne kadar bu büyü bozulmuş olsada,günümüz oklarındaki tercih sebebinin üretici firmalar açısından tamamen üretim kolaylığı ve kullanıcı açısındanda neredeyse tüm okların aynı sertlik,ağırlıkta olmalarının sağladığı büyük avantaj ile iyi bir grup yapabilme imkanı,tamirat yada ıskarta edebilme lüksünden başka bir şey olmadığı unutulmamalıdır.Yapımları çok daha zor olsada daha iyi uçuş özellikleriyle endamlı okların üstünlüğü hiç bir zaman unutulmayacaktır.
Sevgi ve saygılarımla,
Mehmet A.Gölhan
.
