 |
| Daha DayanıklıYeni Tasarım Tonç Halkası Yapımı |
Kirişler ilk bakışta yay gücünü oka aktaran basit vasıtalar olarak görülsede,kullanıma bağlı olarak aşınması,ve hatta hiç beklenmedik anda koparak yay kırımlarına dahi sebep olabilmeleri bakımından hak ettikleri ilgiyi üzerlerine çekmeyi başarıyorlar.
Bu nedenle yay kirişleri için her zaman yeni çalışmalar yapmak,dayanıklıklarını ve hatta yay performansına olan etkilerini arttırmak amacıyla yeni materyaller denemek yerinde bir karar olacaktır sanırım.
Günümüzde neredeyse bütün geleneksel yaylara,tipine bakılmasızın olimpik yay muamelesi yapılıyor.
Modern bir kirişteki kısa halkalar geleneksel yay başları için daha geniş bir hale getirilerek adeta devşirilmektedir.Klasik gitara elektro-gitar teli takıp çalmak gibi birşey..
Ben bilhassa Türk yay yapım ustalarının bu konuda biraz hassasiyet göstermelerini umut ediyorum açıkçası.Tonç düğümlü bir kiriş,yaylara biraz daha geleneksellik,otantiklik kazandırdığı gibi,yapımında zaman tasarrufu,dayanıklılık konusunda da asla sizi mahcup etmeyecektir..,inanın.
Yekpare batı tarzı kirişlerin en büyük kusuru tonç kertiğinde çalışan kiriş halkasının zamanla aşınarak kopması ve bir daha asla onarılamamasıdır.
Gerçi bu tip kiriş halkalarında koruyucu sargı ana sargı için bir koruyucu olduğu gibi,görsel bir uyarı vazifesi de görür.Fakat yıprandığında tüm bu sargıyı sökmek zorunda kalır,yenisini sarmak içinde bir ton zahmete girersiniz.
Hele eğitim amaçlı yay kirişi yapımlarında koruyucu sargıyı sarmak pek adetden değildir.Böyle bir zahmete girmek yerine ' Olsun,kopana kadar kullan! ' metodu tespitlerimce pek yaygıncadır.
Aslına bakarsanız,
örmesi zahmetli bu tip yay kirişlerini inatla örmek ve kullanmak yerine Osmanlı-Asya tarzı tonç düğümlü kirişlerini modern yaylarda dahi başarıyla kullanmak mümkündür.
Yabancıların''Loop'' dediği kiriş halkalarının ebadını ayarlamakda basittir.
Böylece kiriş imalatında zamandan tasaruf edildiği gibi,onarımında da büyük bir kolaylık sağlanmış olur.
İlaveten,
bu tip kirişler farklı kiriş halkası malzemeleriyle de yeni tasarımları doğurabilir.Örneğin;modern yaylarda esnek Dacron dışında kullanılan Fastflight türü fazla esnemeyen kiriş malzemeleri için kısmen esnek yeni tasarım yay kirişleri de örülebilir.
Fastflight'ın yay kanadı başlarına uyguladığı kırıcı etkiyi belkide bu halkalarda farklı,daha esnek bir ip malzemesi kullanarak bertaraf etmek mümkün olabilecektir.
Bildiğiniz gibi daha önce de tonç halkası yapımıyla alakalı olarak bir kaç makale (Görmek amaçlı tıklayabilirsiniz) yazmıştım.
Fakat bu sefer tonç halkası için kullandığım materyal hazır örülmüş bir malzeme olduğu için size örümünde vakit kaybettirmeyeceği gibi,sağlamlığıyla da eskisinden çok daha uzun süre hizmet verebilecektir.
Ben bu malzemeyi tekne malzemeleri satan ve bazı büyük hırdavat mağazalarından metre bazında temin ettim.
Örgü ip oldukları için çok sağlam olduklarını tahmin etsemde,satın aldıktan sonra emin olmak adına mengeneye tutturup taşıyabileceği maksimum ağırlığı tespit etmeye çalıştım.
 |
| Malzeme Koparma Deneyi |
Dinamometremin müsade ettiği yere kadar koparmaya çalışsamda ip kopmadı.Okuduğum değer 60 Kg. idi.Libreye çevirirsek bu değer 132 Libre olur ve bu değerin ipi koparmaya çalıştığımızda lehimize olacak şekilde çok daha yükseklerde olacağını bilmek son derece sevindirici.Şu durumda tek bir kiriş halkası dahi yayın bütün yükünü taşıyacak kapasite görünüyor.
Bu ip malzemesinin kopma değerini görmek isterdim fakat elimde şu an için test edecek yüksek değerli bir Dinamometre bulunmuyor.Zaten elde ettiğimiz değerlerin işimizi rahatlıkla göreceğinden,pek gerekli de değil aslında.
Bir kirişte bu halkadan iki adet olduğunu hesaba kattığımızda ise 2 x 60 Kg.=120 Kg.=264 Librelik çok yüksek bir dayanma değeri ortaya çıkıyor.Daha ne diyebiliriz ki ?.MÜKEMMEL !
 |
| Tonç Düğümü Nasıl Atılır ? - Başlangıç Pozisyonu |
ana kirişimizin önceden örülüp hazır edildiğini ve gri renkli ipin de ana kiriş olduğunu varsayalım.
Test ettiğimiz tonç halkası ipini de yukarıdaki resimdeki gibi pozisyonuna yerleştirelim ve adım-adım düğümü atalım.
 |
| Tonç Düğümü 1.Adım |
 |
| Tonç Düğümü 2.Adım |
 |
| Tonç Düğüm 3.Adım |
 |
| Tonç Düğümü 4.Adım |
Sizlere daha açıklayıcı olacağını düşünerek resimlerini sunduğum Tonç Düğümünün birde Videosunu hazırladım.
Tonç Düğümü Nasıl Atılır?.Açıklama Videosu.
Bu noktaya geldikten sonra düğümü sıkmakta acele etmeyeceğiz çünkü tonç düğümlü bir kirişte düğüm noktasının yay üzerindeki pozisyonu-konumu çok önemlidir ve öyle gelişi güzel bir nokta seçilemez.Piyasa da yanlış konumlandırılmış birçok kirişe rastladığımı da itiraf etmeliyim.
 |
| HATALI !- Tonç Düğümü Yanlış Konumlandırılmış. |
 |
| HATALI !-Tonç Düğümü Yanlış Konumlandırılmış. |
Yukarıdaki resimlerdeki tonç halkalarının düğümü yanlış konumlandırılmıştır.Doğrusu aşağıdaki gibi tam baş ile kasan sonunun kesiştiği bölge hizasında olmalıdır.
Aksi taktirde tonç halkasının kolları vaktinden evvel aşınabileceği gibi her zaman için tonç halkasının bolluktan dolayı tonç kertiğinden dışarı kaçabileceği ihtimalini de unutmamak gerekir.Kiriş atması olayı yani..
 |
| Doğru bir Tonç Düğümü Konumlandırması / Yeniçeri Gölhan Yayı |
 |
| Tonç Düğümü Konumunun Üstten Görünüşü / Yeniçeri Gölhan Yayı |
Artık konumundan emin olduğumuz tonç düğümünü ip uçlarından çekerek,iyice sıkıp sabitleyebiliriz.
Sabitlemeyi pekiştirmek için;düğüm uzantılarının uçlarını kesip dağladıktan sonra ince bir iple sarıp yapıştırıcıyla da(Ben cyano(Japon) kullanıyorum) güzelce yapıştırdıktan sonra düğüm adeta mühürlenmiş olur.
Fakat japon yapıştırıcıyı ana düğüme asla kaçırmamak lazımdır çünkü tonç halkasında kırılganlık oluşur.
Bu sebeple ana düğümde kullanacağımız yapıştırıcının esnek özelliğe sahip,kauçuklu bir yapıştırıcı olmasında fayda var.
 |
| Düğümün İp Sargıyla Sabitlenmesi ve Mühürleme |
 |
| Tonç Halkasına Balmumu Nasıl Emdirilir?. |
Tonç düğümün yerinden eminiz ve düğümü de sabitlediğimize göre sıra balmumu mucizesinden istifade etmeye gelmiştir.Bunun için balmumu (Benmari usulüyle) bir kapta eritilir.
Tonç halkasını düğüme kadar(Düğüm de dahil) cam kabın içine daldırdığımızda tonç halkası balmumunu emecek ve çıkardığınızda hemen soğuyarak kısa sürede sertleşecektir.Sertleşmeden önce fazla balmumunu cam kaba vurarak ve sirkeleyerek atabilirsiniz.
Tonç halkası bu sertleşmeyle hem kertiğe takma-kertiğe sürme gibi işlemlerde kolaylık sağladığı gibi,halkadaki balmumu doğal bir kaydırıcı vazifesi görerek,tonç kertiğinin ve yay başları yanaklarının yıpratıcı etkisine de engel olmuş olur.Bu da uzun ömürlü bir kiriş elde ettik anlamına gelir.
Sevgi ve saygılarımla,
Mehmet A.Gölhan
