 |
| Gölhan Sipahi yayı başı ve tonç halkası |
Sizlere bu seferki yazımda yay kirişlerinin;daha doğrusu tonç düğümlerinin ömrünü uzatma amacıyla herkesin yapabileceği çok basit bir işlemden bahsedeceğim.Dediğim gibi...,basit ama faydası çok büyük bir işlem...,mutlaka deneyin.
Atış sırasında yay gücünü kiriş vasıtasıyla oka aktarırken tonç derisi ve tonç halkalarıda zamanla aşınmaya başlar...aynen bir arabanın lastiklerinin aşınması gibi.
Tonç halkaları yay başlarınada sürtünse aslında en büyük darbeyi tonç düğümlerinin yaya çarpmasıyla ve tonç derisi bölgesindeki sürtünmeden dolayı alırlar.
Hatta bazı tarihi filmlerde duyulan o meşhur ''yay gıcırdaması'' sesi işte bu bölgeden gelir.Kulağa belki bir düşman için ürkütücü;kullanan içinse hoş gelebilir ama burada aslında kuruluktan dolayı oluşan aşırı bir sürtünme sesi vardır ve kiriş-tonç derisi için zararlıdır.
Fakat tonç düğümlerinin bir yastığı andırması dolayısıyla (Daire içerisine alınan bölge) diğer tip kirişler kadar şiddetli bir ''Kırbaç vuruşu'' gerçekleştiremezler.
Tonç düğümü bir yastık kadar yumuşak olmasada düğümsüz kirişe oranla çok daha geniş bir yüzeye sahip olduğu için darbe daha geniş alanda absorbe edilir ve dolayısıyla ömürleri bu yastıkımsı düğüm sayesinde uzamış olur.
 |
| Tonç halkasındaki iki önemli aşınma bölgesi. |
Hazır yeri gelmişken;
bazı kore yaylarındaki dairesel köprü parçalarının görevini sadece kirişi yerinde tutmakla sınırlanmaz;elastik bir malzemeyle yapılması sayesinde tonç düğümündeki şokda azaltılmaktadır.
Tabiki bu durum tüm organik-sentetik kore yayları için geçerli değil.İncelediğim bazı sentetik kore yaylarında bir kısmının köprü parçası sertken;bazılarında ise bayağı elastikti....,çok akıllıca :)
Tonç halkası-tonç kertik derisi arasındaki bu kıyasıya aşındırma mücadelesinde diğer tip kirişlere nazaran arttırılmış tonç halkası ip sayısı ile sahip olduğu bu avantaja rağmen sürtünme mevzusu herzaman için vardır.Fakat sizlere aşağıda bahsedeciğim basitçe bir uygulama sayesinde tonç halkalarının ömrü daha da artacaktır.
Aslında bu işlem sadece tonç halkalı Osmanlı-Türk Asya tarzı kirişlere has olmamakla birlikte diğer tip yay kirişlerinede uygulanabilirliği sayesinde tabiki onlarada avantaj sağlayacaktır.
Bildiğiniz gibi balmumundan daha öncede bahsetmiştik...,yay kabzasına muşamba yapımında kullanılırken derideki çatlaklara iyi gelmesinden...,el kremi yapımında kullanıldığından ve hatta ağızda çiğnenerek boğazdaki gıcığa bile faydalı gelebilecek kadar şifalı olduğundan hararetle bahsetmiştik.
Bu maddenin okçulukda ahşap şaftların kaplanması ve cilalanmasıda dahil daha birçok alanda ısrarla kullanıldığını görüyoruz.
Mobilyacılıkta ahşap malzame yüzey gözeneklerinin kapatılması,cilalanması,balmumu alkol,bitkisel yağ karışımlarından oluşan değişik değişik pastamsı ve sıvı cila,ahşap nem koruyucularının yapımında,çalışan ahşap parçalarda parafinle karıştırılarak kaydırıcı madde olarak kullanılması gibi...say-say bitmez..,pardon bir faydası daha varki söylemezsek hiç olmaz :)
Telhis-i Resailat-ı Rumat sayfa 142 de ''Okçunun en iyisinden petekli bal yenmesinin vücud ve sağlık için şart olduğunu'' ve hatta karın ağrılarına deva olan iyi cins zeytin yağıyla karıştırılması durumunda okçular için süper bir sabah kahvaltısı olduğundan bahseder.
Biz bu mucizevi maddeyi amacımıza yönelik olarak adeta bir yağ yada gres kullanır gibi doğal bir kaydırıcı-yağlayıcı,koruyucu madde maksadıyla kullanacağız.
Bu arada;herhangi bir yerde balmumu satan aktar dükkanım yoktur :)
Balmumunu ısıtma sistemli su dolu bir kapta yüzen ikinci bir kapta(Benmari usulü) eritebileceğiniz gibi ben bu iş için pratikliğinden dolayı (Zamandan tasarruf) sıcak bir fön (yada sıcak hava tabancası) makinesini kullanmaktayım.
 |
| Balmumu kaplı uç kısımlar |
Sıcak fön ile balmumunu erittikten sonra tonç halkalarının uçlarını erimiş balmumuna daldırarak
kertikte çalışan (Resimde kırmızı çizgiyle işaretli kısım) bölgenin tamamıyle kaplanmasını sağlayın.
Halkaları balmumu kabından çıkartmanızla birlikte sıvı haldeki balmumu hava temasıyla birlikte hemen kuruyacaktır.
Tüyo:
Bazen oyalanma nedeniyle balmumu kaplaması kalınca olsa bile üzerine tonç iplerine yüksek ısıyla zarar vermeyecek şekilde sıcak hava tutulurken hafifçe bir silkeleme yapılırsa fazla balmumu kaba dökülecektir.
Ben bu yöntemi uzun süreden beri kendi kirişlerimde test etmekte ve çok iyi neticeler almaktayım.
Balmumu yayın çalışması esnasında doğal bir kayganlık sağlayarak sürtünme bölgesinin aşınmasını engeller.Buda kirişinizi çok daha uzun süre kullanabileceğiniz anlamına gelecektir.
Sevgi ve saygılarımla,
Mehmet A.Gölhan
