Osmanlı Tarzı Klavuzlu Tonç Düğümlü Kiriş

 

Sarı Renk Klavuzlu Osmanlı-Asya Tarzı Tonç Düğümlü Kiriş

Şimdiye kadar hiç kimsenin yayında,renkli klavuz ipli bir kiriş görmedim,göremedim.Bırakın klavuzluyu,gördüklerimin çoğu zaten batı tarzı tek parçalı basit kirişler.

Osmanlı çile ustalarıysa,kendisini kullana, yani okçuya adeta bir sinyal veren bir Kiriş(çile) geliştirmişler,yani çile içerisinden geçen,farklı renkteki Klavuz sicimlerini.

Bu klavuz ipleri bahsi Ünsal Yücelin Türk Okçuluğu adlı kitabında (sf.269) aşağıdaki şekilde geçmektedir.

''Araya katılan farklı renkte ibrişime klavuz denilir,çilenin dolaşık olup olmadığını anlamaya yarar.''

Buna benzer bir açıklama Telhis'de (sf.102) de vardır,

''...sonra kullanma anında kıvrılmayıp düz gelmesi içim boyuna bir başka renkte iki kat az gevşek bükülmüş ibrişim çekilir ''

Ana kiriş sicimlerinden farklı bir renge sahip olmaları sayesinde renkli klavuz ipleri,en basit ve fark edilir bir şekilde okçuya kirişin burulmuş olup olmadığı uyarısını vermektedir.

Burulmuş bir Kiriş

Yukarıdaki resimde gördüğünüz gibi kirişler okçu tarafından kiriş yüksekliğini ayarlamak amacıyla yada istem dışı olarak burulmaktadır.Bu halleriyle kiriş sanki bir elektrik kablosunu andırmaktadır.

Akıllara 'burulmuş bir kirişi kullanmakta ne zarar varki,ne olur ?' şeklinde  bir soru gelebilir.Burulmuş bir kiriş zamanla ve hatta anında yay başlarına ve kasanlara uyguladığı eksenel dönmeyle kiriş atmalarına,yay başlarının kırılmasına ve hatta yay sallarının çatlamasına,zamanla yada anında kırılmasına sebep olabilir.
Osmanlı ise,kirişin düzgün durmasına büyük bir ehemmiyet göstermiş,burmaktansa kiriş boyunu kısaltmak için kirişe düğüm atmayı tercih etmiştir.

Fotograf arşivimde şu an için bulunmasada,müzelerde bir sürü düğüm atılmış kiriş bulunmaktadır.Osmanlı kirişi burmak yerine neden düğüm atmayı tercih etmiştir?.Burmak düğüme nazaran çok daha kolay bir işlemdir oysa değilmi?
Cevap slogan derecesinde ve son derece açıktır, kirişini buran yayınıda burar ! 

Bir süre önce bu tarz olaya bir Kore yayında şahit olmuştum.Yay başları ve kasan bölgesi kıvrılmış,batı ağzıyla Twist olmuşlardı.Kiriş neredeyse attı atacak halde ve gören için bayağı sancılı bir durumdu.Bununda sebebi aşırı derecede burulmuş kirişti.Yay sahibi düşük olan kiriş yüksekliğini arttırmak maksadıyla kirişi burmuştu.
Özellikle kiriş burumları iki farklı malzeme laminasyonlu yaylar için dahada vahimdir.Başlara uyguladığı kuvvetle sal-kabza uzantısı içindeki 'formika' laminasyonun ayrılmasına sebep olabilir.Ayrılan laminasyonda şoka tek başına karşı koyamaz ve malesef çatlamaya,kırılmaya mahkumdur.

Bu konudaki naçizane tavsiyem,ne tarz yayınız olursa olsun kesinlikle kirişlerinizi burmamanız,kirişleme anında kirişin düz olup olmadığını (Osmanlının Klavuz kiriş yöntemi bu iş için biçilmiş kaftandır.) kontrol etmeniz,düzeltmenizdir.

Sevgi ve saygılarımla,
Mehmet Gölhan